دادگاه های اختصاصی

دادگاه‏هاى اختصاصى دادگاههایى هستند که به اعتبار ماهیت و نوع دعوا یا به اعتبار افراد و طرفین دعوا تشکیل مى‏گردند و عبارتند از:

 دادگاههاى نظامى

 مجموعه دادگاهها و دادسراهاى نظامى تحت عنوان کلى سازمان قضایى نیروهاى مسلح نامیده مى‏شوند.

 دادگاه انقلاب

 دادگاههاى انقلاب از جمله  مراجع اختصاصى است که بنا به مقتضیات انقلاب در سال 1358 شکل گرفت و امروزه صلاحیت آن محدود به رسیدگى به موارد زیر است:

 1- کلیه‏ى جرایم علیه امنیت داخلى و خارجى و محاربه یا افساد فى الارض

 2- توهین به مقام بنیانگذار جمهورى اسلامى ایران و مقام معظم رهبرى

 3- توطئه علیه جمهورى اسلامى ایران یا اقدام مسلحانه و ترور و تخریب مؤسسات به منظور مقابله با نظام

 4- جاسوسى به نفع اجانب

 5- کلیه‏ى جرایم مربوط به مواد مخدر

 6- دعاوى مربوط به اصل 49 قانون اساسى

دادگاه ویژه روحانیت

 جایگاه خاص نهاد روحانیت در ایران و پایگاه معنوى این نهاد در جامعه باعث مى‏گردد براى رسیدگى به تخلفات افراد روحانى، دادگاه خاصى تشکیل گردد و قضات آن از افراد روحانى انتخاب شوند تا ضمن آشنایى بیشتر آنها با مسایل اشخاص روحانى، رسیدگى و اتخاذ تصمیم به گونه‏اى باشد که ضمن مجازات افراد خاطى، شأن روحانیت در جامعه دچار آسیب نگردد.

 انتخاب رییس دادگاه ویژه روحانیت نیز با مقام معظم رهبرى است.

 دادگاه انتظامى قضات

 قضات نیز همانند دیگر افراد جامعه ممکن است مرتکب تخلفاتى شوند در این گونه موارد، دادگاه خاص وجود دارد که تحت عنوان دادگاه انتظامى قضات به تخلفات آنها رسیدگى مى‏نماید.

 اصل 168 قانون اساسى:

 به جرایم سیاسى و جرایم مطبوعاتى در دادگاههاى عمومى رسیدگى مى‏شود و دادگاه خاصى براى آنها در نظر گرفته نشده است اما به دلیل این که جرایم سیاسى یا مطبوعاتى در مقایسه با جرایم عادى، از ویژگیهاى متفاوتى برخوردارند براى رسیدگى به آنها حضور هیأت منصفه و علنى بودن جلسه دادگاه ضرورى است.